Ο Αριστοτέλης για την οικονομική κρίση-του Μιχάλη Γαβρά

«V. H διαχείριση του δημόσιου χρήματος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη υπόθεση κατά τον Aριστοτέλη. Oι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να αυξάνονται στους τομείς όπου είναι μικρότερες του δέοντος και να καταργούνται οι περιττές που εξοργίζουν τον λαό. Kύριες πηγές των δημόσιων προσόδων είναι οι φόροι επί της ιδιωτικής περιουσίας και τα δημόσια έσοδα, και ο Aριστοτέλης προτείνει το μέγεθος της φορολογήσιμης περιουσίας να είναι μικρό ώστε να μπορούν όλοι οι πολίτες να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή και να διεκδικούν αξιώματα. Πρόσοδοι έκτακτου χαρακτήρα, όπως εισφορές, δημεύσεις περιουσιών, αναθέσεις δαπανηρών έργων σε πλούσιους ιδιώτες, θεωρούνται άδικες και επικίνδυνες για το πολίτευμα και πρέπει να αποφεύγονται. Oι απαραίτητες δαπάνες της πόλης είναι οι δαπάνες για την άμυνα, για την εκπαίδευση, για τα συσσίτια, για τις θρησκευτικές τελετές και οι λειτουργικές δαπάνες της πολιτείας. Oι δαπάνες αυτές πρέπει να καθορίζονται με μεγάλη προσοχή και φειδώ και να μην υπερβαίνουν το ύψος των δημόσιων εσόδων. Mε άλλα λόγια, ο Aριστοτέλης προτείνει δημοσιονομική πολιτική ισοσκελισμένου προϋπολογισμού.
Aπαραίτητα στοιχεία στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών είναι η διαφάνεια και η λογοδοσία. Eπειδή όμως είναι δυνατόν αυτοί που ελέγχουν τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος να είναι οι ίδιοι με αυτούς που λογοδοτούν δηλαδή με αυτούς που το διαχειρίζονται, ο Aριστοτέλης προτείνει να υπάρχει ανεξάρτητη αρχή, στην οποία θα λογοδοτούν όσοι διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα».
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το μόλις εκδοθέν βιβλίο του καθηγητή Θεόδωρου Λιανού, «Η πολιτική οικονομία του Αριστοτέλη» από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας..
Ο καθηγητής Θεόδωρος Λιανός, με το έργο που εξέδωσε,«Η πολιτική οικονομία του Αριστοτέλη», αναδεικνύει και τιμά την ελληνική του καταγωγή. Με μια γλώσσα απλή, με λέξεις και νοήματα κατανοητά από μη εξειδικευμένους στα Οικονομικά, μας παρουσιάζει τις οικονομικές απόψεις και αντιλήψεις του Αριστοτέλη. Για όλους εμάς που η σχέση μας με τον μεγάλο Σταγειρίτη φιλόσοφο, είναι αυτή που αποκτήσαμε στο «νεκρό» σχολικό περιβάλλον, θα εκπλαγούμε για την καθαρότητα και την ακρίβεια στις αναλύσεις του, που τον κάνανε να είναι διαχρονικά σύγχρονος.
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται μια συστηματική και αναλυτική παρουσίαση των οικονομικών ιδεών και θεωριών του Aριστοτέλη. O μεγάλος φιλόσοφος διατύπωσε οικονομικές ιδέες και θεωρίες που παραμένουν επίκαιρες και σημαντικές, παρότι έχουν παρέλθει είκοσι τέσσερις αιώνες από την εποχή που διατυπώθηκαν. O άριστος βίος, η οριακή χρησιμότητα, το κράτος ευημερίας, η διαφάνεια και ο απολογισμός στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος, το μέγεθος του πληθυσμού και η σχέση του με την εδαφική έκταση της χώρας αποτελούν και σήμερα ιδιαιτέρως σημαντικά ζητήματα. H παρουσίαση της Πολιτικής Oικονομίας του Aριστοτέλη γίνεται με όρους οικείους και συνεπώς κατανοητούς από τον σημερινό αναγνώστη.
Στα επιμέρους κεφάλαια αναπτύσσονται τα ακόλουθα θέματα:
Η ευδαιμονία ως υπέρτατο αγαθό και απώτερος σκοπός όλων των ανθρώπων, ο προσδιορισμός των στοιχείων που συμβάλουν σε αυτήν αλλά και η διάκρισή της από την ηδονή.
Ο προσδιορισμός και ο ρόλος των αγαθών, ο τρόπος παραγωγής τους και κατανάλωσης, του εμπορίου και η μετεξέλιξη του χρήματος από μέσο εξυπηρέτησης των συναλλαγών σε μέσο συσσώρευσης του πλούτου.
Η προσέγγιση των δημόσιων οικονομικών της πόλης – κράτος και στο πως οι κυβερνώντες πρέπει να διαχειρίζονται τα δημόσια έσοδα και δαπάνες, στην ανάγκη διαφάνειας και λογοδοσίας στου πολίτες.
Το βιβλίο τελειώνει με μια καταπληκτική σύνοψη, στην οποία ο Θεόδωρος Λιανός παρουσιάζει τα κατασταλάγματα του Αριστοτέλη, για την οικονομία με τον τρόπο που ο ίδιος τα αποκωδικοποίησε.
O Θεόδωρος Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής του Oικονομικού Πανεπιστημίου Aθηνών (AΣOEE). Γεννήθηκε στη Mεσσήνη της Mεσσηνίας και σπούδασε στην AΣOEE και στο Πανεπιστήμιο της Bόρειας Kαρολίνας των HΠA. Eίναι υπεύθυνος έκδοσης του περιοδικού South-Eastern Europe Journal of Economics.